Dosya ve Dizin Yapısı
UNIX altında bazı karakterlerin özel anlamları vardır. Dizin ve dosya isimlerinin başında nokta olması durumunda bu dosyalar gizli dosya haline gelir ve parametresiz yazılan ls komutuyla görünmez.
Dosya ve dizin isimleri 255 karakteri aşamazlar.
Sisteme girince önceden tanımlanmış bir dizin altında bulunursunuz. Bu dizin normal kullanıcılar için genellikle /home/ ve ardından gelen kullanıcı dizini ismidir. Bulunduğunuz dizinin ismini görmek için pwd (print working directory) yazın. Temel dosya ve dizin kavramları hakkında ayrıntılı bilgi alabilmek için MS-DOS veya, en iyisi bir UNIX kitabı edinin.
Kod:
$ pwd/home/gorkem$
UNIX komut yapısı DOS'a çok benzer. Dizin değiştirmek için cd, dizin yaratmak için mkdir komutlarını sistemde sıkça kullanılır.
Kod:
$ cd /$ pwd/
Hiyerarşik bir sıraya sahip olan UNIX'te en üstte / dizini (kök dizin) yeralır. Sistemdeki tüm diğer dosya ve dizinler bunun altında toplanırlar.
Kod:
~
işareti, kullanıcının ev dizinini gösterir. Ev dizinine geçin ve mkdir komutu ile benim isimli bir dizin yaratın. Dizini patikasını, bir başka deyişle kök dizininden itibaren ismini vererek de yaratabilirsiniz.
Kod:
$ cd ~$ pwd/home/gorkem$ mkdir /home/gorkem/benim
Dosya Listesi ve İçeriklerinin Görüntülenmesi
Dosya ve dizinleri görebilmek için ls komutu kullanılır. Parametresiz yazarak bulunduğunuz dizin hakkında bilgi alın. Linux altında değişik uzantılı dosyalar okunabilirliği artırmak amacıyla farklı renkte görülecektir. /etc/DIR_COLORS dosyası, dosya renklerini ayarlar. Bu dosyayı değiştirerek belirli dosyalar için istenilen renkleri göstermesini sağlayabilirsiniz.
Kod:
linux:~$ lsREADME article.txt mail typescriptadres linux perl
ls komutu -a parametresiyle birlikte kullanılırsa normalde görükmeyen ve nokta karakteriyle başlayan dosya ve dizinler de görükür.
Kod:
linux:~$ ls -a. .bashrc .term article.txt typescript.. .kermrc .xinitrc linux.Xdefaults .less README mail.bash_history .lessrc adres perl
-l parametresi de dosyalar hakkında tüm bilgiyi verir. Bunlar, dosyanın sahibi, ne zaman yaratıldığı, sahibi ve grubu gibi bilgilerdir. Dosya izinleri hakkında daha geniş bilgi bir sonraki bölümde verilmiştir.
Kod:
linux:~$ ls -altotal 91drwxr-xr-x 6 gorkem users 1024 Feb 13 12:56 .drwxr-xr-x 4 root root 1024 Jan 7 1980 ..-rw-r--r-- 1 gorkem users 390 Feb 13 12:56 .Xdefaults-rw-r--r-- 1 gorkem ftpadm 230 Feb 13 12:57 .bash_history-rw-r--r-- 1 gorkem users 1 Feb 13 12:57 .bashrc-rw-r--r-- 1 gorkem users 163 Nov 24 1993 .kermrc-rw-r--r-- 1 gorkem users 34 Nov 24 1993 .less-rw-r--r-- 1 gorkem users 114 Nov 24 1993 .lessrcdrwxr-xr-x 2 gorkem users 1024 Jan 7 1980 .term-rw-r--r-- 1 gorkem users 87 Feb 13 12:56 .xinitrc-rw-r--r-- 1 gorkem users 26264 Feb 13 12:53 README-rw-r--r-- 1 gorkem users 2795 Feb 13 12:55 adres-rw-r--r-- 1 gorkem users 47970 Feb 13 12:53 article.txtdrwxr-xr-x 2 gorkem users 1024 Feb 13 12:54 linuxdrwxr-xr-x 2 gorkem users 1024 Feb 13 12:54 maildrwxr-xr-x 2 gorkem users 1024 Feb 13 12:54 perl-rw-r--r-- 1 gorkem users 0 Feb 13 12:57 typescript
Yukarıda her iki parametrenin de birleştirilerek birlikte kullanımı yeralmaktadır. Dosyaların içeriklerini görmek için kullanılan birkaç komuttan en pratiği less'tir. Ok tuşları ile dosya içinde hareket edebilir ve q karakteri ile dosyadan çıkarsınız. Dosyanın içeriği birden fazla sayfadan ibaretse dosya sayfalar halinde ekrana gelir. Tüm dosyayı ekrana basmak için cat kullanın.
Kod:
$ cat README
Bir dosyanın başından veya sonundan itibaren belirli miktarda satırı ekrana getirmek de mümkündür. Bunun için head ve tail komutları kullanıcının hizmetine sunulmuştur
Kod:
linux:~$ head -6 README => dosyanin ilk 6 satirini ekrana basarThis is the README file for the 28 August 1994 public release of theInfo-ZIP group's portable UnZip zipfile-extraction program (and relatedutilities).unzip512.zip portable UnZip, version 5.12, source code distributionunzip512.tar.Z same as above, but compress'd tar formatlinux:~$ tail -3 README (dosyanin son 3 satirini ekrana getirir)-- Greg Roelofs (Cave Newt), UnZip maintainer/container/explainer and developer guy, with inspiration from David Kirschbaum
Dosyaların Kopyalanması
Dosyaları kopyalamak için cp ve bir yerden başka bir dizine almak için mv komutu kullanılır. mv komutu, aynı zamanda dosya isimlerini değiştirmek üzere de işletilebilir.
Kod:
linux:~$ cp article.txt /tmp
article.txt isimli dosyayı /tmp dizinine kopyalar.
Kod:
linux:~$ mv article.txt /tmp/article
article.txt isimli dosyayı /tmp dizini altina ismini article olarak degistirerek koyar.
Kopyalama işlemi sadece dosyalar üzerinde değil, dizinler üzerinde de yapılabilir. Farklı dosya sistemleri üzerinde olmamak kaydıyla bir dizin ve altındaki herşeyi, başka bir dizine kopyalayabilir veya hareket ettirebilirsiniz. Kopyalarken bu işlem için -R parametresi kullanılır, mv komutu için -r parametresine gerek yoktur.
Kod:
$ cp -R /home/gorkem/temp /tmp
/home/gorkem/temp dizinini ve içindeki her dosyayı /tmp altına kopyalar.
Kod:
$ mv article.txt ~/benim
article.txt isimli dosyayı çalışma dizini altındaki benim dizinine kopyalar
Dosyaların Silinmesi
Bir daha kullanılmayacak olan dosyalar, rm komutuyla silinebilir. Dosyaları silerken iki kere düşünün, zira Linux altında silinen bir dosyanın geri dönüşü olmaz. Eğer bu tür hataları çok yapıyorsanız rm komutunu -i parametresi ile birlikte kullanın, bu sayede Linux, dosyayı silmeden önce kullanıcının da onayını alır.
Kod:
linux:~$ rm -i READMErm: remove `README'? y (sileyim mi ?)linux:~$
Eğer dosya ismi - karakteri ile başlıyor ise, rm komutunu kullandığınız zaman dosya ismi bir parametre olarak algılanacak ve hata verecektir. Bunun için dosya isminden önce -- karakterlerini yerleştirin.
Kod:
linux:~$ rm -- -dosya
Bir dizin, boş iken rmdir komutu ile silinebilir, eğer boş değilse bu komut işe yaramaz. Onun yerine rm komutunu -r parametresiyle kullanın
Kod:
linux:~$ rm mailrm: mail: is a directorylinux:~$ rm -rf linux/ (linux dizinini icindekilerle birlikte silinir)
-f parametresi ile kullanıcının onayını almadan tüm dosyaları tek adımda silmek mümkündür. Bulunduğunuz dizindeki tüm dosyaları silmek için * karakterini kullanın.
Kod:
$ rm *