15 Ocak
"Hava Kirliliği İle Savaş Haftası"

1884. İstanbul Lisesi açıldı. Okulun ilk adı "Şems-ül Maarif"di.1896 yılında resmi okullar arasına dahil edildi.

1919. Alman devrimciler Rosa Luxemburg ve Karl Liebknecht öldürüldü.

1940. Ankara radyosu Fransızca, Yunanca, Farsça ve Bulgarca haber yayınına İngilizce'yi de ekledi.

1945. Müttefik gemilerinin Boğazlardan geçişine izin verildi.

1949. İmam-hatip kursları açıldı.

1952. Amerika Birleşik Devletleri Türkiye'nin Kuzey Atlantik Antlaşması Teşkilatı'na (NATO) girişini onayladı.

1957. Mısır'da hükümet yılında bugün bütün İngiliz ve Fransız bankalarının kamulaştırılacağını açıkladı.

1958. İçişleri bakanı bir açıklama yaptı; İstanbul'da 40.000, Ankara'da 45.000, İzmir'de 4500 gecekondu var.

1964. III. Londra Konferansı toplandı. İngiltere, Türkiye, Yunanistan ve Kıbrıs hükümetleri ile Kıbrıs Türk ve Rum toplumu liderleri katıldı.

1966. Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Lyndon Johnson'ın ve eski Başbakan İsmet İnönü'nün 1964 yılında yazdıkları mektuplar günü kamuoyuna açıklandı.

1985. Almedia Neves, Brezilya devlet başkanı seçildi. Almedia Neves 21 yıldan sonra ilk sivil devlet başkanı oldu.

1986. 12 Eylül askeri darbesinden sonra ilk öğrenci derneği kongresi günü İzmir'de toplandı.

1987. Türban eylemleri yayılıyor; Erzurum İlahiyat Fakültesi öğrencileri, dekanlığı işgal etti; Konya'da 122 öğrenci sınavları boykot etti; Bursa'da öğrenciler protesto telgrafı çekti.

1988. Yargıtay sanığın güvenlik görevlileri tarafından bir hafta iş ve gücüne engel olacak şekilde dövülmesi işkence kapsamına girmez yolunda bir karar verdi.

1989. Bülent Ecevit bugün Demokratik Sol Parti (DSP) genel başkanlığına seçildi.

1991. Sosyalist Birlik Partisi (SBP) kuruldu; Sadun Aren genel başkanlığa getirildi.

1992. Avrupa Komisyonu yılında bugün Hırvatistan ve Slovenya'nın bağımsızlığını tanıdı.

1993. Serik Tepesi'nde bulunan PKK (Kürdistan İşçi Partisi) kamplarına operasyon düzenlendi, yaklaşık 150 PKK militanının öldürüldüğü bildirildi.

1996. "Kumkapı Davası" sanığı Zeynep Uludağ, 6 yıl 8 ay hapis cezası aldı.

1997. Basında promosyonu yasaklayan yasa Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde kabul edildi. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel ise 28 Ocak'ta promosyonu yasaklayan yasa değişikliğinin iptali için Anayasa Mahkemesi'ne başvurdu.




Bugün Doğanlar:

1622. En büyük Fransız komedi yazarı ve oyuncu Molière.

1809. Anarşizmin teorisyenlerinden Fransız sosyalist ve gazeteci Pierre-Joseph Proudhon.

1891. Batı dünyasında en tanınmış Sovyet yazarlarından gazeteci ve romancı İlya Grigoryeviç Ehrenburg.

1902. Şair Nazım Hikmet.

1912. V.Cumhuriyet'in önde gelen siyasetçilerinden Fransız devlet adamı Michel Debré.

1918. Mısır devriminin önderi başbakan ve devlet başkanı albay Cemal Abdül Nasır.

1929. Siyah hakları mücadelesinin unutulmaz önderi Amerikalı rahip, Martin Luther King, Jr.



Bugün Ölenler:

1459. Fatih Sultan Mehmet'in hocası Akşemsettin.

1945. Ressam Sami Yetik.

1954. Eski Kara Kuvvetleri Komutanı Şükrü Kanatlı.

1956. Millet Partisi kurucularından Enis Akaygen.

1971. Atatürk'ün fotoğrafçısı Etem Tem.

1984. Kıbrıslı siyasetçi Dr. Fazıl Küçük.

16 Ocak

1923. Mustafa Kemal Paşa "Bu devletin halife ile alaka ve münasebeti yoktur...Halkı kendi halinde terk edersek bir adım ileri atamayız...İnkılabın kanunu mevcut kanunların fevkindedir" dedi.

1925. Sovyetler Birliğinde Lev Troçki Savaş Komiserliği görevinden alındı.

1928. Cemal Reşit Rey'in "12 Anadolu Türküsü" adlı ses ve piyano için yapıtı ilk kez seslendirildi.

Doktor Şefik Hüsnü Değmer ve arkadaşlarının Türkiye Komünist Partisi davası başladı.

Aynı gün Sovyetler Birliği'nde 30 muhalefet lideri Almanya'ya sürgüne gönderildi. Sürgüne gidenler arasında Lev Troçki'de vardı.

1929. Josef Stalin'le anlaşmazlığa düşen Nikolay Buharin, Komünist Enternasyonal'in başkanlığından istifa etti.

Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM)1946 yılında bugün İş ve İşçi Bulma Kurumu Kanunu'nu kabul etti.

1952. Gazeteci ve yazar Ercüment Ekrem Talu'ya Fransız "Légion d'honneur" nişanı verildi. Yazar bu ödüle Türk-Fransız kültür ilişkilerine katkılarından dolayı layık görüldü.

1956. Uluslararası Basın Enstitüsü Türkiye'de basına baskı yapıldığını açıkladı.

1961. Yeni kurulacak siyasi parti tüzüklerinin İçişleri Bakanlığı'nca incelenmesine karar verildi.

1970. Muammer Kaddafi Libya başkanı oldu.

1983. Türk Hava Yolları'nın "Afyon" uçağı Ankara'da düştü; 47 yolcu öldü.

1985. Halkçı Parti (HP) Milletvekili Bahriye Uçok, zina yapan erkeklerin de cezalandırılmasını içeren yasa önerisi vermişti. Türkiye Büyük Millet Meclisi yasa önerisini reddetti.

1986. New-York'ta toplanan Uluslararası PEN Kongresi, Türk hükümetini yazarlarla ilgili tutumunu gözden geçirmeye çağırdı.

1987. 1 Ocak'ta Çin'de Tiananmen Meydanı'nda öğrenciler başlattığı gösteriler sonunda Komünist Partisi lideri Hu Yaobang istifa etti; yerine Zao Ziyang getirildi.

1991. Amerika Birleşik Devletleri Irak'a hava akınları ve füze saldırısını başlattı. Amerika yetkilileri "Çöl Fırtınası" diye adlandırdıkları operasyona Kuveyt'i kurtarmak için yaptıklarını söyledi.

1992. Halkın Emek Partisi (HEP) kökenli Hatip Dicle ve Leyla Zana Sosyal Demokrat Halkçı Parti'den (SHP) istifa etti.

1996. "Avrasya" feribotu silahlı eylemciler tarafından 177 yolcu ve 55 mürettebatıyla Trabzon limanında rehin alındı ve İstanbul'a doğru kaçırıldı. Eylemciler Çeçenistan sorununa dikkat çekmek istediklerini söylediler.

Aynı gün Şırnak, Güçlükonak'ta bir minibüsün kurşunlanarak yakılması sonucu 11 kişi öldü. Bölge yetkilileri eylemi PKK'nin, PKK ise korucuların yaptığını ileri sürdü.


Bugün Doğanlar:

1932. Dünyada dağ gorilleri konusunda tek otorite olan Amerikalı zoolog Dian Fossey.

1933. Modern kültür eleştirileriyle ünlü Amerikalı aydın ve yazar Susan Sontag.


Bugün Ölenler:

1919. ABD'nin 26. Başkanı Theodore Roosevelt.

1933. Eski dışişleri bakanlarından Bekir Sami Bey.

1957. Orkestra şefi ve kemancı Arturo Toscanini.

1986. Tezhip sanatçısı Rikkat Kunt.

17 Ocak


1875.126 yıl önce bugün Karaköy- Beyoğlu arasında Tünel hizmete girdi. Tünel dünyanın en eski üçüncü ve en küçük metrosuydu.

1934. Revü yıldızı Josephine Baker İstanbul'a geldi.

1945. Sovyet ve Polonya birlikleri Varşova'ya girdi.

1952. Falih Rıfkı Atay hükümete ve Meclis'e hakaretten yargılanıyordu. Dava beraat kararıyla sona erdi.

1953. Başbakan Adnan Menderes demokratik rejimi tehdit eden dört tehlikeden söz etti:"Siyasi irtica, dini irtica, milliyetçilik irtcaı ve komünizm."

1960. Yahya Kemal Müzesi açıldı. Müze Fatih Külliyesi'nin Baş Kurşunlu Medresesi'nde bulunuyor.

1961. Kongo Başbakanı Patrice Lumumba öldürüldü.

1964. Londra Konferansı'nda Kıbrıs Türk toplumunu temsil eden Rauf Denktaş konuştu. Rauf Denktaş, federal yönetime gidilmezse, ayrı bir hükümet kuracaklarını açıkladı.

1971. Ortadoğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) Rektörü Erdal İnönü'nün evi önüne dinamit atıldı.

1984. Dolandırıcılıktan yargılanan Abidin Cevher Özden ( Banker Kastelli ) beraat etti.

Aynı gün, Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde Yerel Seçim Yasası kabul edildi.

1987. Bülent Ecevit Siyasi Partiler Kanunu'na aykırı davranmaktan 11 ay 20 gün hapis cezasına mahkûm oldu. 12 Eylül'den sonra Bülent Ecevit hakkında 80, Süleyman Demirel hakkında 55 dava açıldı.

1988. Sosyaldemokrat Halkçı Parti (SHP) milletvekillerinin hazırladıkları Güneydoğu Anadolu Araştırma Raporu açıklandı.

1990. Yazar Aziz Nesin, kendisine"vatan haini" dediği gerekçesiyle Cumhurbaşkanı Kenan Evren aleyhine tazminat davası açtı.

1992. İrlanda Cumhuriyet Ordusu (IRA) Kuzey İrlanda'da protestanlara ait bir binayı bombaladı, 7 işçi öldü.

1995. Japonya'nın Osaka- Kobe bölgesinde deprem oldu; 3 bin kişi öldü.

1996. Avrupa Parlamentosu, Saharov Ödülü'nü cezaevinde bulunan eski Demokrasi Partisi (DEP) milletvekili Leyla Zana'ya verdi.



Bugün Doğanlar:

1899. Amerikanın en ünlü gangsteri Al Capone.

1931. Shakespeare'in Othello'sundaki performansıyla ünlü Amerikalı oyuncu James Earl Jones.

1942. Üç kez dünya profesyonel boks şampiyonluğunu elde eden tek boksör Muhammed Ali.


Bugün Ölenler:

1932. Kurtuluş Savaşı komutanlarından Derviş Paşa .

1954. Eğitimci ve edebiyat tarihçisi İsmail Habip Sevük.

1987. Eski gümrük ve tekel bakanlarından Hadi Hüsman.


18 Ocak

1886. Kadınlar Şukufezar dergisinde "saçı uzun aklı kısa" deyimine karşı mücadele başlattı.

1910. Günümüzde otel olarak kullanılan İstanbul'daki Çırağan Sarayı yandı. Saray 1865 tarihinde Sultan Abdülaziz tarafından inşa ettirilmişti.

1919 1. Dünya Savaşı sonrasında barış görüşmeleri Paris Barış Konferansı'nda başladı. Avrupa'nın haritası yeniden çizildi.

1924. İstanbul'da Milli Türk Ticaret Birliği Kongresi toplandı.

1927. Lozan Antlaşması Amerikan Senatosu tarafından reddedildi.

1928. Çerkez Hacı Sami çetesinden 3 kişi Eminönü Meydanı'nda idam edildi. Bu kişiler Atatürk'e suikast iddiasıyla idama mahkum edilmişlerdi.

1931. Cumhuriyet gazetesinin düzenlediği "Türkiye Güzellik Kraliçesi" yarışmasını Naşide Saffet Hanım kazandı.

1943. Sovyetler Birliği iki yıl süren Leningrad kuşatmasını kırdı. Bir yıl sonra kuşatma bütünüyle son buldu.

1946. Madame Butterfly operası Ankara'da sahnelendi.

1947. İstanbul'da Muallimler Birliği kuruldu.

Aynı gün Isparta'nın Uluborlu ilçesinin Senirkent bucağından on vatandaş noter aracılığıyla Türkiye Büyük Millet Meclisi başkanlığına bir protesto mektubu gönderdi. Mektupta hiç bir suçları olmadığı halde jandarmanın kendilerine sistemli olarak işkence boyutlarında kötü muamele yaptığını yazıyorlardı.

1950. Demokrat Parti (DP) işçiye grev hakkı istedi.

1951. Vietnam Kuruluş Cephesi gerillaları Hanoi'den geri çekildi; şehir Fransızların eline geçti.

1954. Yabancı Sermaye Yasası Meclis'te kabul edildi.

1966. Ankara Cezaevi'nde af isteyen mahkumlar isyan etti. İstanbul Üsküdar Toptaşı Cezaevi'nde 260 mahkum açlık grevine başladı.

Aynı gün İstanbul valiliğine Vefa Poyraz atandı.

1983. Kültür Bakanlığı'nca Sinema Yasa Tasarısı hazırlandı. Bakanlık tasarıyla filmlere denetim getiriyordu.

1984. Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) davası duruşmasında sanıklara tek tip elbise giydirildi.

1989. Kıbrıslı işadamı Asil Nadir Günaydın gazetesinden sonra Gelişim Yayınları'nı da satın aldı.

1991. Türkiye Büyük Millet Meclisi hükümete savaş yetkisi verdi; İncirlikten kalkan Amerika Birleşik Devletleri uçakları Irak'ı bombaladılar.

1993. Bayburt'un Üzengili köyü üzerine çığ düştü; 56 kişi öldü, 22 kişi yaralandı.



Bugün Doğanlar:

1904. İngiliz kökenli Amerikalı sinema oyuncusu Cary Grant.

1913. Amerikalı sahne, sinema ve TV komedyeni Danny Kaye.

1915. Avrupa Komünizmi düşüncesinin öncülerinden 1960-82 arasında İspanya Komünist Partisi Genel Sekreteri Santiago Carillo. .



Bugün Ölenler:

1936. İngiliz şair ve yazar Rudyard Kipling.

1944. Tiyatro sanatçısı Sait Köknar.

1956. Atatürk'ün kız kardeşi Makbule Atadan.

1960. Yazar Nahit Sırrı Örik.

1992. Klasik Türk Müziği bestecisi Yesari Asım Arsoy.



19 Ocak

1945. Türkiye'de Deutsche Bank ve Deutsche Orient Bank faaliyetlerini durdurdu ve tasfiye hazırlıklarına başladı.

1950. Çin önderi Mao Zedong, Ho Şi Minh'in önderliğindeki Kuzey Vietnam'ı tanıdı.

Aynı gün Türkiye'de İş Mahkemeleri kurulması kararı alındı.

1956. Akis dergisi yazı işleri müdürü Cüneyt Arcayürek beraat etti. Arcayürek hakkında dava "Kedi gelince fareler kaçtı" başlıklı yazısı nedeniyle açılmıştı.

1959. Amerika Birleşik Devletleri ile imzalanan İstimlak ve Müsadere Garantisi Anlaşması Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde onaylandı. Anlaşma basında kapitülasyonlara dönüş olarak nitelendi.

1960. Sosyalist Parti faaliyete geçti. Genel başkanlığa Prof. Atıf Akgüç getirildi.

Aynı gün İskandinav Havayollarına ait bir yolcu uçağı Esenboğa yakınlarında düştü; 42 yolcu öldü.

1961. Yassıada duruşmaları devam ediyor; İpar Davası sanıkları Adnan Menderes, Fatin Rüştü Zorlu, Hasan Polatkan, Medeni Berk, Hayrettin Erkmen ve armatör Ali İpar mahkûm oldular.

Aynı gün İstanbul'da atlı arabalara plaka verilmemesi kararlaştırıldı.

1966. Hindistan'da Nehru'nun kızı İndra Gandhi başbakan oldu.

1969. Prag'da Jan Palach adındaki öğrenci Sovyetler Birliği'nin Çekoslovakya'yı işgalini protesto için kendini yaktıktan üç gün sonra öldü. Prag'da protesto gösterileri düzenlendi.

Aynı gün Amerikan Büyükelçisi Robert Komer istifa etti. Robert Komer'in makam arabası 6 Ocak günü Ortadoğu Teknik Üniversitesi'ni ziyareti sırasında öğrenciler tarafından yakılmıştı.

1970. Beyaz Kelebekler müzik grubu yılında bugün Adapazarı yakınlarında kaza geçirdi ve sanatçılardan üçü yanarak öldü.

1981. Bakırköy İş Mahkemesi Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu'na (DİSK) kayyım atadı.

1983. Niksar Cumhuriyet Savcısı Nihat Gerçek'i öldürmekten yargılanan iki ülkücü mahkûm edildi.

1988. Sosyaldemokrat Halkçı Parti (SHP) Milletvekili Mehmet Ali Eren Türkiye'de Kürt sorunu olduğunu ve Kürtlere baskı yapıldığını söyledi. Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde olaylar çıktı.

1992. Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) Genel Kurulu yapıldı; genel başkanlığa Kemal Nebioğlu seçildi.



Bugün Doğanlar:

1736. Buharlı makinayı bularak Sanayi Devrimi'nin başlamasında rol oynayan İskoç mucit James Watt.

1798.Ssoyaolojinin ve pozitivizmin kurucusu Kabul edilen Fransız filozof Auguste Comte.

1809. İlk dedektif romanı kabul edilen "Morg Sokağı Cinayeti"nin yazarı Amerikalı öykücü, şair, eleştirmen ve yayıncı Edgar Allan Poe.

1839. İzlenimcilik sonrası dönemin en büyük sanatçılarından ve kübizmin öncülerinden Fransız ressam Paul Cezanne.

1912. 1975 Nobel Ekonomi ödülünü Tjalling Kopmans'la paylaşan Sovyet matematikçi ve iktisatçı Leonid Vitalyeviç Kantoroviç.

1943. 1960'ların ilk beyaz kadın blues şarkıcısı Janis Joplin.


Bugün Ölenler:

1970. Eski çalışma bakanlarından ve İstanbul valilerinden Mümtaz Tarhan.

1975. Arkeolog Arif Müfit Mansel.

1978. Sinema ve Tiyatro oyuncusu Feridun Çölgeçen.

1982. Türk Tarih Kurumu Başkanı Ord. Prof. Enver Ziya Karal.

1985. Yazar Muzaffer Hacıhasanoğlu.

1990. Yazar Sebahattin Selek.

1992. Tiyatro sanatçısı Sema Savaş.

1994. Türk sanat müziği sanatçısı Necmi Rıza Ahıska.


20 Ocak

1793. Fransa Kralı 16. Louis giyotinle idam edildi.

1921. İlk Teşkilat-ı Esasiye (Anayasa) kabul edildi.

1923. Ali Şükrü Bey'in Ankara'da yayımladığı Tan gazetesinin ilk sayısı çıktı.

Aynı gün Türkiye Büyük Millet Meclisi, gizli oturumunda Elcezire bölgesinde bir İstiklal Mahkemesi kurulması kararı aldı.

1936. Sinemaların esas filmle beraber bir de "öğretici film" göstermek zorunda olduğuna ilişkin kanun çıktı.

Aynı gün Ankara'da Sanayi Kongresi toplandı. Toplantıda İkinci Beş Yıllık Sanayi Planı kabul edildi.

1945. İngiltere'de eğitimini tamamlayan 50 Türkiyeli öğrenciye pilotluk brövesi verildi.

1947. Fransa'da Charles De Gaulle politikadan çekildiğini açıkladı ve görevinden istifa etti.

1950. Kiraların serbest bırakılması kararlaştırıldı.

1956. Varlık dergisi Roman Armağanı'nı günü İnce Memed romanıyla Yaşar Kemal kazandı.

1961. John F. Kennedy ABD başkanı olarak göreve başladı.

Londra Konferansı'nda Kıbrıslı Rumlar federal yönetim tezini reddetti. Bunun üzerine Kıbrıs Türk toplumu temsilcileri 1964 günü Konferans'tan çekildi.

1968. Türkiye, Yunanistan'daki askeri rejimi tanıyan ilk ülke oldu.

1971. Ortadoğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ), Akademik Konsey'in kararıyla süresiz kapatıldı.

1972. Türkiye- Fransa Sosyal Güvenlik Antlaşması imzalandı.

1973. Eski Milli Birlik Komitesi üyesi Cemal Madanoğlu ve 31 kişi hakkında "Anayasayı değiştirme ve Türkiye Büyük Millet Meclisi'ni ıskat için gizli örgüt kurma" iddiasıyla dava açıldı. Dava açılanlar arasında Doğan Avcıoğlu, İlhan Selçuk, İlhami Soysal da var.

1975. Tüm Memurlar Birleşme ve Dayanışma Derneği (Tüm-Der) kuruldu.

1981. İstanbul Sıkıyönetim Mahkemesi 223 Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu üyesinin tutuklanmasına karar verdi.

1986. Demokratik Sol Parti (DSP) ile Sosyaldemokrat Halkçı Parti (SHP) arasında yapılan "solda birlik" görüşmeleri kesildi. Demokratik Sol Parti (DSP) Genel Başkanı Rahşan Ecevit "Sosyaldemokrat Halkçı Parti (SHP) ile yollarımız ayrıldı" dedi.

1988. Mehmet Ali Aybar ile Aziz Nesin hakkında 15'er yıla kadar hapis cezası istendi. Gerekçe 2000'e Doğru dergisine Kürt sorunu konusunda yaptıkları açıklamalardı.

1993. Anayasa Mahkemesi dini bayramlarda Bayram dışında gazete çıkarılmasını yasaklayan yasayı iptal etti.

Aynı gün Meclis Anavatan Partisi (ANAP) döneminin iki bakanı Safa Giray ile Cengiz Altınkaya'nın Yüce Divan'a verilmesini kararlaştırdı.

1995. Yeraltı dünyasının ünlü ismi Dündar Kılıç'ın kızı ve Alaattin Çakıcı'nın eski eşi Uğur Kılıç Uludağ'da öldürüldü. Uğur Kılıç, Engin Civan davasında yaptığı açıklamalarla Özal ailesini suçlamıştı. Kılıç'ı öldüren Abdurrahman Keskin yakalandı ve Uğur Kılıç'ı öldürmesi karşılığında Alaattin Çakıcı'dan 50 milyon lira aldığını söyledi.

1997. Türk Sanayicileri ve İşadamları Derneği (TÜSİAD), "Demokratik standartların yükseltilmesi paketi"ni Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı ile Genelkurmay başkanlığına sundu. TÜSİAD raporda Kürtçe eğitimin serbest bırakılmasını da öneriyordu.



Bugün Doğanlar :

1812. Ağır engellilerin eğitimi için çağdaş yöntemleri getiren Fransız kökenli Amerikalı psikiyatr Edouard Segouin.

1856. Amerika'da kadınlara oy hakkı mücadelesinin önderi Harriot Eaton Stanton Blatch.

1920. II. Dünya savaşı sonrasının en önemli sinema yönetmenlerinden İtalyan Federico Fellini,

1925. Ruben Diario'dan sonra Nikaragua'nın en önemli şairi kabul edilen rahip ve şair Ernesto Cardenal.

1930. Aya ayak basan ikinci kişi, Amerikalı astronot Edwin Eugene Aldrin, Jr.



Bugün Ölenler:

1949. Romancı ve gazeteci Burhan Cahit Morkaya.

1960. Eski Eskişehir Milletvekili Emin Sazak.

1965. Mesleki öğretimin kurucusu Rüştü Uzel.

1994. Tiyatro ve sinema sanatçısı Bedia Muvahhit.

__________________