Isı ve Hava Basıncı

Kerem388 · 03-14-2008

İklim ve öteki hava koşulları her şeyden önce güneş ışınlarının etkisiyle oluşur. Doğal olarak olaylar arasında zamana ve yere göre değişiklikler vardır. Yeryüzünün ve denizlerin ısınması her yerde eşit biçimde olmaz. Bu farklılıkta en önemli etkenlerden biri yerel özellikler ile mevsim durumudur. Bunlar hava basıncıyla ısıyı olduğu kadar yağış durumuyla rüzgarları etkiler. Ekvator bölgelerinde güneş ışınları yeryüzüne dik geldiğinden, burada görece daha çabuk bir ısınmaya yol açar. Buna karşılık ışınların oldukça eğik ve atmosferde daha uzun süre yol alarak gelebildiği kutup bölgelerinde ısıtma güçleri de daha düşüktür. Daha hafif olan ısınmış hava yükselir ve Ekvator’un kuzey ve güneyindeki soğuk bölgelere gider. Bu sırada soğuduğu için yaklaşık 30. Enlemlerde yeniden aşağıya doğru inmeye başlar. Bu akımı dengelemek için, yere yakın serin hava, ısınan havanın yerini doldurur. Daha ılıman öteki bölgelerle kutuplarda da benzer olaylar yaşanır. Bunların sonucunda Ekvator üstünde bir alçak basınç çizgisi oluşur, 30 derece kuzey ve güneydeki astropik bölgelerde de bir yüksek basınç kuşağı ortaya çıkar. Kutaplara doğru oluşan yeni bir alçak basınç bölgesini kutupların üstündeki yüksek basınç izler.

Genel olarak, bir soğuk hava kütlesinin içinde yükseklik arttıkça basıncın azalması olayının, aynı koşullar altındaki bir sıcak hava kütlesinin içindekinden daha güçlü olduğu kabul edilir. Yoğunlukları birbirinden farklı iki hava kütlesinin yan yana gelmesi hava basıncının değişmesine yol açar. Bu tür hava kütleleri yeterince büyük olursa, bu kez de yerkürenin dönmesi onları etkiler. Alçak basınç bölgesine giren hava siklon yönünde, yani sola dönerek, yüksek basınç bölgesinden dışarı çıkan da antisiklon yönünde, yani sağa dönerek akar.
Denizlerdeki akıntılar ile deniz-kara oranı da dünya çapındaki hava durumu değişmeleri üstünde önemli rol oynayan etkenlerdendir. Çünkü her ikisi de havanın ısınmasını doğrudan etkiler ve böylece ona bağlı süreçlerin başlamasına yol açar. Buna karşılık yerel hava koşulları daha çok yüzey şekillerinden, bitki örtüsünden ve göl ya da akarsuların varlığından etkilenir. Bazı insan etkinlikleri de değişmelere neden olabilir.