Sümerler

[-TheTveT*]

Sümerler M.Ö. 3500 - M.Ö. 2000 yılları arasında Mezopotamya'da yaşamışlardır. Genetikçi Cavalli-Sforza
Mezopotamya Türkiye'nin Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nden Basra Körfezine kadar uzanan Fırat Nehri ve Dicle Nehri arasında kalan bölgenin ilk çağdaki adıdır.
Kuveytlilerin genetiksel açıdan Sümerlerle ilişkili olabileceğini iddia etmiştir.

Ortadoğu'nun tahıl tarımının ve evcilleştirilmiş hayvanlarının insanlık tarihinde özel bir yeri vardır; çünkü ilk uygarlık onların yol açtığı yaşam biçiminden doğmuştur. Dünyanın en eski uygarlığı Dicle ve Fırat nehirlerinin aşağı kıvrımları boyunca Basra Körfezi'ne kadar dayanan düz lığ (alüvyon) ovası üzerinde uzanan Sümer ülkesinde doğdu. Sümer topraklarını yaratmış olan ve her yıl yenilenen ırmak milinden bol ürün alınabilmesi için ilkel tarım tekniklerinin kökten değiştirilmesi gerekti.

Ortadoğu'nun ormanlık tepelerine yaz başlarında gelişen ekinlere hasat zamanına dek yetecek kadar yağmur yağıyordu. Ama yaz boyunca hemen hiç yağmur düşmeyen daha güneyde durum farklıydı. Böyle olunca hasat ancak ırmak sularının ekinleri sulamak üzere tarlalara getirilmesiyle güvence altına alınabilirdi. Ne var ki sulama kanallarının setlerin yapımı ve bakımı yüzlerce dahası binlerce kişinin birlikte çalışmasını ve ilk çiftçi topluluklarda görülenden çok daha sıkı bir toplumsal disiplini gerektirdi. Neolitik köylerde olasılıkla küçük biyolojik aile sıradan çalışma topluluğunu oluşturmuştu.

Her bir aile olağan durumlarda kendi ekin tarlasının ya da tarlalarının ürününü tüketti; belki törensel dinsel fırsatlar dışında ise çok sayıda kimsenin örgütlü işbirliğine gereksinim duyulmadı. Başlıca farklılaşmalar yaş grupları arasında ve kadınla erkek türleri arasında olduğu için herkes aynı derecede özgürdü ve herkes aynı derecede havaların kararsızlığının kölesiydi. Bu basit toplumsal yapı ırmak kıyısı ortamında kökten değişti. Irmak sularının denetlenmesi işinin büyük ölçüde insan çabasını gereksinmesi halkın çoğunluğunun emeğinin bir tür seçkin yöneticiler tarafından yönetilmesini gerektirdi.

Bir seçkin yönetici sınıfının nasıl doğduğu belli değil. Bir topluluğun bir başka topluluğu fethedişi toplumu efendilerle hizmetçiler işleri yönetenlerle yönetilenler olarak bölmüş olabilir. Öte yandan insan toplumundaki özel yerlerinin çok eskilere dayandığı bilinen doğaüstü uzmanları gittikçe gelişen bir görevsel uzmanlaşma sürecini başlatmış olabilir. Daha sonraki dönemlerin Mezopotamya mitoslarında tanrıların insanları eksiksiz donatılmış tanrı evinin yani tapınağın yiyecek giyecek ve öteki gereksinimlerini karşılamaları için yarattıkları anlatılır. Böylece tanrılar üretme sıkıntısına girmeksizin gereksinimlerini karşılamış olacaklardır.

Bu düşüncelerin nasıl uygulamaya konulduğu konusunda da biraz bilgimiz var. Örneğin Lagaş'ta bir yazı kentin topraklarını sahiplerinin tanrıya ödeyecekleri payların türüne göre üç bölüme ayırır. Büyük bir olasılıkla tanrıya en ağır payları ödeyen çiftçilerin ellerinde geriye kendilerine yetmeyecek kadar az şey kalıyordu; ki bu durum onları yılın bir bölümünde tanrı adına çalışmak demek ki sulama kuruluşlarında ya da rahiplerce planlanan öteki işlerde işlemek zorunda bıraktı. Bu yolla çiftçilerin tapınağa verdikleri tahılın ve öteki tarımsal ürünlerin bir bölümü tanrının özel hizmetçilerinin yani rahiplerin yönetimi altında yürütülen işlerde çalışanlara karşılık olarak ödendi.

Böyle bir sistemin büyük projeleri gerçekleştirecek binlerce insanın emeğinin bir araya getirilmesine olanak verdiği anlaşılıyor. Bu sistem aynı zamanda tüm becerilerini tanrıyı hoşnut edebilecek bir lüks ve tantanayla beslemek giydirmek eğlendirmek ve ona tapınılmasını sağlamak yolunda kullanan çok çeşitli sanatçıların -dansçıların şarkıcıların sarrafların aşçıların doğramacıların giysicilerin- uzmanlaşmasına da olanak verdi. Bu uzmanlar artık zamanlarını yiyeceklerini üretmek için harcamak zorunda olmadıklarından insanların o zamana değin ulaşabildiğinden çok daha yüksek becerilere ve bilgilere sahip olabildiler.

Böylece uygarlık Dicle-Fırat Vadisi'nin aşağı bölgelerinde ilk yerleşimlerin görüldüğü İ.Ö. 4000 dolaylarından çağımız bilginlerince okunabilen Sümer kültürünün toplumsal ve düşünsel yönlerini yer yer aydınlatmaya başlayan yazılı kayıtların görüldüğü İ.Ö. 3000 yıllarına dek bin yıl gibi kısa bir süre içinde ortaya çıkmış oldu.