OSMANLI DEVLETİ (1299 - 1922)

Resmi Adı: Devlet-i Aliyye-i Osmaniye (Yüce Osmanlı Devleti).

1243 Kösedağ Savaşı'ndan sonra Anadolu Selçuklu Devleti merkezi otoritesini kaybetti. Bu ortamda Anadolu'da birçok Türk beyliği kuruldu. Os­manlı Beyliği kısa bir sürede güçlenerek önce beylikten devlete daha sonra da devletten bir cihan imparatorluğuna yükseldi.

Osmanlı tarihini beş ana bölümde incelenir:

1. 1299 – 1453 à Kuruluş Dönemi (Devletin kuruluşu -İstanbul'un fethi)
2. 1453 - 1579 à Yükselme Dönemi (İstanbul’un Fethi -Sokullu Mehmet Paşanın ölümü)
3. 1579 – 1699 à Duraklama Dönemi (Sokullu'nun ölü­mü -Karlofça Antlaşması)
4. 1699 - 1792 à Gerileme Dönemi (Karlofça Antlaşması - Yaş Antlaşması)
5. 1792 - 1922à Dağılma Dönemi (Yaş Antlaşması - Saltanatın kaldırılması)

OSMANLI DEVLETİNİN KURULUŞUNDA GENEL DURUM

* XIII. yüzyılda Anadolu'da; Anadolu Selçuklu Devleti, İlhanlı­lar, Bizans İmparatorluğu ve Trabzon Rum Pontus Devleti gibi devletler bulunuyordu.
* Anadolu'da bu dönemde siyasal birlik yoktu. XIV. yüzyıl başlarında hiçbir siyasi güç tek başına Anadolu'ya sa­hip olacak durumda değildi.
* İç ve Doğu Anadolu Bölgesi, Moğollar ile onların etki­sindeki Anadolu Selçukluların elinde idi.
* Batı Anadolu'da Türkmen boyları bağımsız beylikler haline gelmeye başlamışlardı. Beylikler arasında iççe­kişmeler yaşanmaktaydı.
* Osmanlı Beyliğinin kurulduğu sırada Balkanlar da siya­sal birlikten yoksundu. Devletler arası birlik yoktu, din ve mezhep kavgaları sebebiyle sürekli mücadele vardı. Bizans, İstanbul dışında Anadolu ve Rumeli toprakla­rındaki etkinliğini kaybetmişti.

OSMANLI DEVLETİ'NİN KURULUŞ DÖNEMİ (1299-1453)

Osmanlılar, Oğuzların Kayı boyundandır. Osman Bey'in babası Ertuğrul Gazi yönetimindeki aşiret, I. Alaaddin Keykubad (1220 -1237) zamanında Ankara'nın batısındaki Karacadağ yöresine yerleştirilmişti.

Aşiret, daha sonra uç bölgesine kayarak Söğüt - Domaniçbölgesini elde etti ve buraya yerleşti. Ertuğrul Bey, ölünceye kadar Bizanslılarla savaşarak Selçuklulara hizmet etmiştir.

Ertuğrul Gazi'nin ölümüüzerine aşiretin yönetimi oğlu Os­man Bey'e geçti (1281). Osman Bey bağımsızlılığını ilan ederek Osmanlı Beyliğini kurdu (1299).

OSMAN BEY DÖNEMİ (1281 - 1326)

* Bizans'tan Karacahisar, İne­göl, Yarhisar, Bilecik, Mudur­nu ve Yenişehir'i aldı.
* Başkenti Bilecik'e taşıdı.
* Bizans'a karşı Koyunhisar Savaşı’nı kazandı. Koyunhisar ilk Osmanlı - Bi­zans savaşıdır (1302).
* İlk Osmanlı parasını bastırdı.

Not: Osman Bey'in Bizans karşısında başarılı olmasında planlı ve düzenli akınlar yapması, diğer Türkmen beylerinin deste­ğini alması ve ahi şeyhlerinden Edebali'nin kızıyla evlenme­si nüfuzunu güçlendirmede önemli rol oynamıştır.

* Osman Bey döneminde düzenli bir ordu yoktu. Eli silah tutan her erkek asker sayılırdı, ilk düzenli ordu Orhan Bey zamanında kuruldu.
Osmanlı Beyliğinin Gelişmesinin Nedenleri

* Zayıflamış olan Bizans'a komşu olmaları ve özellikle bu ülkeye karşı sürekli cihat yapmaları
* Devlet yönetiminde üstün niteliklere sahip olmaları
* Doğudan gelen Türkmenlerin Osmanlı topraklarına yerleşerek devleti siyasi ve askeri açıdan güçlendirme­leri
* Aldıkları bölgelerde yaşayan halkın etnik özelliklerine dokunulmaması
* Balkanlarda uygulanan sistemli fetih ve iskân politikası
* Ahilik, Bektaşilik ve Mevlevilik gibi tarikatların desteğini almaları
* Gaza ve cihat anlayışından dolayı Müslüman beyliklerin desteğini almaları
* Merkezi otoritenin sağlanması
* Anadolu Beyliklerinin iççekişmelerden dolayı Osmanlı Devleti ile uğraşamaması
* Adaletli ve hoşgörülü bir politika izlenmesi

ORHAN BEY DÖNEMİ (1326 - 1362)

* Bursa fethedilerek başkent yapıldı.
* Toprak kazançlarını hızla sürdürmüştür. İznik yeniden kuşatılmıştır, İznik alındı. 1337'de İzmit’in de alınmasıy­la bütün Kocaeli Yarımadası, Üsküdar kıyılarına kadar Os­manlı Devleti'nin eline geç­miştir.
* Karesioğulları Beyliği alınmıştır (1345). Bu beyliğin alınmasıyla denizcilik faaliyetleri başlamıştır. (Karesioğulları Beyliği fethedilen ilk beyliktir.) Bu aynı zamanda Türk siyasi birliğini sağlama yolunda ilk adım­dır.
* Orhan Bey döneminin en önemli olayı Rumeli'ye geçiş­tir. Çimpe Kalesi alınıp Rumeli'ye geçiş sağlanmıştır. (1353). Böylece fetihler kolaylaşmış fethedilen yerlere Türkmenler yerleştirilerek "iskân politikası" uygulanmış­tır.

Osmanlıların Rumeli'deki İskân Politikası:İskân politikasının temel amacı, fethedilen yerlere Anado­lu'dan getirilen Türkmenleri yerleştirip bölgenin Türkleşme­sini, elde tutulmasını ve savunulmasını kolaylaştırmaktır.

İskân yapılırken dikkat edilen noktalar:

* Önce konar-göçer, Yörük ve Tatarların iskânları yapılır, böylece onların yerleşik hayata geçmesi sağlanır.
* Bir yerden göçmen alınırken, o bölgenin ekonomik ve toplumsal dengesinin bozulmamasına dikkat edilirdi.
* Göçmenler iskân yerinin özelliklerine uygun bölgeden seçilir, böylece hem iskân kolaylaştırır hem de göç­menlerin benzer koşullar nedeniyle yeni hayatlarına uyum sağlanırdı.
* Aralarında anlaşmazlık olan ailelerden biri göçmen seçilirdi, böylece anlaşmazlık nedeni ortadan kaldırılır­dı.
* Göç edilen bölgede herkesin ihtiyacı karşılanır, vergi muafiyeti getirilir ve geri göç yasaklanırdı. Böylece den­geler korunurdu.
* İskân işlemi bir seferde yapılmazdı, aralıklarla tekrarla­nırdı.

Not: Osmanlıların yaklaşık yüz elli yıl süren iskân politikası sonucunda Balkanlar'ın önemli bölümü Türkleşmiştir.

Osmanlı Devleti'nin Balkanlarda Uyguladığıİskân Poli­tikasının Amaçları:

* Çok fazla sayıda Türkmene yurt bulmak
* Türkmen göçebelerinden fetihlerde yararlanmak
* Fethedilen bölgelerin Türkleşmesini sağlamak ve İslamiyet’i yaymak
* Fethedilen yerlerdeki egemenliği sürekli hale getirmek

Orhan Bey döneminde devlet örgütü açısından önemli gelişmeler sağlanmıştır;

* İlk medrese İznik’te açıldı.
* İlk divan örgütü oluşturuldu.
* İlk donanma kuruldu. (Karesioğulları Beyliğinin alınma­sıyla 1345)

Not: Karesi Beyliği'nin alınmasıyla Güney Marmara kıyıları Osmanlı toprağı haline getirilmiş, denizcilik faaliyetleri başlamış ve Rumeli'ye geçilmesi kolaylaşmıştır.

* Yaya ve müsellem adıyla ilk düzenli ordu oluşturuldu. (Ordu)
* İlk vezir ve kadı tayini yapıldı. (idare ve hukuk)
* İlk kez gümüş para bastırıldı.



I. MURAT DÖNEMİ (1362-1389)

* Orhan Bey’in ölümüüzerine yerine oğlu Murat Bey (I. Mu­rat) geçti. Edirne'yi fethede­rek başkent yaptı (1362).
* Murat ilk önce Ankara'yı daha sonra ise Çorlu'yu geri aldı.
* İlk beylerbeyliği Rumeli'de kuruldu.
* Türklerin Avrupa'dan atılması amacıyla oluşturulan Haçlı Ordusu Sırpsındığı Savaşısonucu yenildi (1364).
* Bu zafer Osmanlıların Haçlılara karşı kazandığı ilk zaferdir.
* Germiyanoğulları Beyliğine ait bir kısım topraklar çeyiz yoluyla Osmanlı'ya katıldı.
* Murat döneminde seksen bin altın karşılığında Hamitoğulları’ndan; Yalvaç, Akşehir ve civarı alınarak Osmanlı topraklarına katıldı.
* Karamanoğulları Beyliği ile ilk savaşlar yapıldı.
* Kosova Savaşı yapıldı (1389).

Birinci Kosova Savaşı (1389)

I. Kosova Savaşı, Osmanlıların Rumeli egemenliğinin ger­çek bir sınavdan geçtiği önemli bir çarpışmadır. Birleşik haçlı kuvvetlerine karşı yapılan bu savaşı Osmanlılar ka­zanmıştır.

Sonuçları

* Osmanlı Devleti'nin bu zaferle, Balkanlardaki otoritesi ve itibarı arttı.
* Sırp Krallığı Osmanlı Devleti'ne bağlandı.
* Murat bu savaşın sonunda savaş meydanını gezer­ken yaralı bir Sırplı tarafından şehit edildi.
* Osmanlı Devleti bu savaşta ilk defa top silahını kullandı.

I. Murat döneminde devlet ve ordu teşkilatlanmasında yapılan yenilikler:

* Yeniçeri Ocağı kuruldu.
* Devşirme sistemi uygulanmaya başlandı.
* Tımar sistemi uygulanmaya başlandı.
* Rumeli Beylerbeyliği kuruldu.
* Topçu Ocağı kuruldu.
* İlk mali düzenleme yapıldı.
* İlk veziriazam tayin edildi.

YILDIRIM BAYEZİD (I. BAYEZİD) DÖNEMİ (1389-1402)

* Yıldırım Bayezid İstanbul’u karadan ve denizden ku­şattı.
* Osmanlı Devleti'nde İstanbul’u kuşatan ilk Padişah Yıldırım Bayezid'dir (1391).
* Niğbolu Savaşı yapıldı (1396).

Niğbolu Savaşı (1396)

Bizarısın yardım isteği sonucu toplanan Haçlı ittifakına karşı yapılmıştır.

Sonuçları

* Niğbolu önlerinde yapılan savaşta Haçlı ordusu kesin bir yenilgiye uğratıldı.
* Bu savaşın kazanılmasıyla, Osmanlı askeri üstünlüğü­nü kanıtladı.
* Bulgaristan tamamen Osmanlı topraklarına katılmıştır.
* Osmanlı Devleti'nin Anadolu beylikleri üzerindeki etkin­liği güçlenmiştir.
* Osmanlı Devleti'nin islam dünyasındaki prestiji artmış­tır.
* Anadolu Türk birliği için Osmanlıüstünlüğü güç kazandı. Yıldırım Bayezid, bu kez de zaferin olumlu etkisini değer­lendirmek amacıyla, hemen Anadolu'ya yöneldi.
* Yıldırım Bayezid, Candaroğulları, Germiyanoğulları, Menteşeoğullarıve Saruhanoğulları beyliklerine son verdi.
* İlk defa Yıldırım Bayezid döneminde Anadolu Türk siyasi birliği genişölçüde sağlandı.
* Anadolu Beylerbeyliği kuruldu.
* İstanbul kuşatmasında yararlanmak amacıyla Anadolu Hisarı (Güzelcehisar) yaptırıldı.
* Ankara Savaşı yapıldı (1402).


Ankara Savaşı (1402)

Anadolu'da Türk siyasi birliğini büyük ölçüde sağlayan Yıldırım Bayezid, doğuda güçlenen Timur ile karşılaştı. Türk dünyasının bu iki güçlü Türk devleti arasında güç mücade­lesi baş gösterdi. Çin seferi öncesinde batıda güçlü bir devlet bırakmak istemeyen Timur'un yayılmacı siyaseti sonucu iki devlet arasındaki siyasi kriz büyüdü.

Timur Sivas'a girdi. Yıldırım Bayezid İstanbul kuşatmasını kaldırarak Timur üzerine harekete geçti. İki ordu Ankara civarında bulunan Çubuk ovasında karşılaştı. Yapılan sava­şı Timur kazandı. Yıldırım Bayezid Timur'a esir düştü.

Sonuçları:

* Osmanlı Devleti'nin Avrupa'daki ilerleyişini ve Osmanlı İmparatorluğu’nun oluşumunu geciktirdi.
* Yıldırım Bayezid'in kurduğu Anadolu Türk birliği dağıldı.
* Yıldırım Bayezid'in oğullar; arasında "saltanat" savaşı başladı. Osmanlı tarihinde "Fetret Dönemi" diye anılan bu dönem 1402'den 1413'e kadar sürdü.

Not: Anadolu Türk siyasi birliği dağılmasına rağmen Balkanlarda Osmanlı hâkimiyeti küçük toprak kayıplarına rağmen de­vam etmiştir. Bunun sebebi Osmanlı Devleti'nin uyguladığı hoşgörü ve adalet politikasıdır.

Bu mücadeleleri kazanan Çelebi Mehmet, tek başına Os­manlı tahtına çıkıp, devletin yeniden toparlanmasını sağla­mıştır. Bu nedenle Çelebi Mehmet Osmanlı Devleti'nin ikinci kurucusu sayılır.

Osmanlıların Fetret Döneminde Balkanlarda önemli toprak kayıpları yaşamamasında:

* Adaletli ve hoşgörülü yönetim anlayışını benimse­mesi
* Devletin sağlam temeller üzerine kurulması
* Bizans ve Balkan devletlerinin güçsüz olması gibi nedenler etkili olmuştur.

ÇELEBİ MEHMET DÖNEMİ (1413-1421)

* Anadolu Türk birliğini yeniden kurmaya yöneldi.
* Venediklilerle ilk deniz savaşı yapıldı fakat başarılı olunamadı (1416).
* Şeyh Bedreddin Ayaklanmasıbastırıldı. (Şeyh Bedreddin Ayaklanması Osmanlı tarihi­nin ilk toplumsal ayaklanmasıdır.) (1420)

Not: Şeyh Bedrettin İsyanı, dini, toplumsal ve ekonomik boyutları olan bir ayaklanmadır.

* Bursa Yeşil Cami yaptırıldı.

Not: Çelebi Mehmet, devleti parçalanmadan kurtararak devletin bütünlüğünü tekrar sağladığı için "Devletin ikinci kurucusu" olarak kabul edilir.

II. MURAT DÖNEMİ (1421-1451)

* II. Murat, Mustafa Çelebi olayı nedeniyle İstanbul’u kuşattı.

Not: Mustafa Çelebi Yıldırım Bayezid'in oğullarındandır. İlk ayaklanmayıÇelebi Mehmet zamanında çıkardı, başarama­yınca Bizans'a sığındı. II. Murat zamanında bir kez daha ayaklandı. Ayaklanmalardaki Bizans kışkırtmasından dolayı II. Murat İstanbul’u kuşattı.

* Batı Anadolu'da Osmanlı egemenliği yeniden kuruldu.
* Sırp ve Eflak beylikleri Osmanlı'ya bağlandı.
* Macaristan'la yapılan mücadeleler sonunda geçici antlaşmalar imzalandı.
* Belgrat kuşatma altına alındı ama başarılı olunamadı. Belgrat ancak Kanuni döneminde alınmıştır (1521).

Edirne (Segedin) Anlaşması (1443)

* Osmanlı Devleti Balkanlar'da Haçlı ittifakı ile ilk defa anlaşma imzaladı.
* Anlaşma ile ilk defa Osmanlılar ve Haçlılar arasında sınır kavramı doğdu.

II. Murat bu anlaşmadan sonra tahtı oğlu II. Mehmet'e bıraktı. Fakat bunu haber alan Haçlılar Edirne - Segedin Antlaşması'nın bozarak harekete geçtiler. Bu durum üzerine II. Mehmet'in (Fatih) çağrısıyla II. Murat tekrar ordunun başına geçti.
Sultan II. Murat döneminde Anadolu Türk birliğini sağlamak için savaşlar sürdürüldü.

Varna Savaşı (1444)

II. Murat'ın tahtı bıraktığınıöğrenen Macarlar antlaşmayı bozarak saldırıya geçtiler. Haçlı ordusu Varna'da karşılandı. Savaşı Osmanlı ordusu kazandı.

İkinci Kosova Savaşı (1448)

Haçlılar Varna Savaşı'nın intikamını almak ve Türkleri balkanlardan atmak amacıyla tekrar saldırdı. Kosova'da yapılan savaşı da Osmanlılar kazandı. Bu iki savaş, Os­manlı Devleti'nin Balkanlar'daki kazanırlarının kalıcı oldu­ğunun yeni bir kanıtı oldu. Osmanlı Devleti'nin Balkan­lardan çıkarılamayacağını gösterdi.

Not:

I. Kosova à I. Murat 1389
II. Kosova à II. Murat 1448