DİKİŞ İPLİKLERİNE UYGULANAN BİTİM İŞLEMLERİ

GİRİŞ:

Dikiş ipliği dikiş sırasında, her dikiş biriminin oluşumunda iğne gözünden geçip kumaş içinde yerini alıncaya kadar çok sayıda ileri geri hareket yapar. Bu esnada yüksek esneme, sürtünme ve ısınma etkilerine maruz kalır.
Bitim işlemleri; makinede kullanımı kolaylaştırmak ve iplikten doğabilecek sorunları en aza indirmek amaçlı ipliğe bazı apre ve bitim işlemleri uygulanır. Kumaşlara ve dikiş ipliklerine zarar vermeden dikiş iğnesinin fazla ısınmasını önlemek ve seri bir üretim amaçlanmaktadır.
Bunun yanında dikiş esnasında büküm açılması da önlenmektedir.
Bitim işlemleri tüm bu zorlanmaları karşılayacak seviyede ve değişkenlik göstermeyecek hassasiyette olmalıdır.


ÜRETİLEN DİKİŞ İPLİKLERİNE GÖRE UYGULANAN BİTİM İŞLEMLERİ

PAMUK

SOFT MERSERİZE GLASE

- Ağartma - Gazeleme (yakma) - Ağartma
- Boyama - Merserizasyon - Boyama
- Kurutma - Ağartma - Kurutma
- Boyama
- Kurutma
- Yağlama


SENTETİK

- Fikse
- Gazeleme (yakma)
- Boyama
- Yağlama



UYGULANAN İŞLEMLER

1- AĞARTMA:

Pamuğa renk veren pigmentlerin giderilmesi için ağartma işlemleri yapılır. Pamuğa kendi rengini veren organik boyanın oksidasyonu yapılarak farklı yerlerden gelen pamukların renkleri arasındaki fark minimuma indirgenir. Rengin standartlaştırılmasıdır.

Ağartma esnasında;
- Islatıcı
- Stabilizatör
- Kostik
- Peroksit
- Optik beyazlatıcı kullanılır.

Ağartma, boyamada ve ek yağlamada hazırlanan çözeltini ipliğe iyi nüfuz etmesi için delikli bobinler kullanılır. Diğer terbiye işlemlerinin uygulanması esnasında iplik çileler halinde kullanılır.




2- GAZELEME:

Yüzeyden çıkmış istenmeyen elyaf uçları ve tüycüklerin giderilmesi amacıyla uygulanır. İplik yüzeyi pürüzsüzleştirilir. Gazeleme işlemi yüzey düzgünlüğünden dolayı dikiş esnasında ortaya çıkan ısıyı da azaltır. Aynı zamanda iplik parlaklığı da artar.
Dikiş iplikleri gazeleme işlemi sırasında iki farklı sistemden geçirilir. Bunlar elektriksel ve gazlı sistemlerdir. Daha sonra soğuk hava ile temas ettirilir. Eğer hemen soğuk hava ile temas ettirilmez ise boncuklaşma yanma gibi sonuçlar doğa bilmektedir.
Kalın pamuklar ve yünlülerde gazlı sistem, ince pamuklarda ve kesikli sentetik liflerde elektriksel sistem kullanılmaktadır.
Diğer bir adı da yakmadır. Yakma işleminde ısı ve süre iplik yapısına ve cinsine bağlıdır.






3- MERSERİZASYON:

Sağlam, daha parlak ve daha düzgün yüzey elde etmek için uygulanan yöntemdir. Pamuğun boyama afinitesini ve boy haslığını iyileştirici yönde etkiler. Doğal elastikiyet kazandırır. Mukavemet artmasına yardımcı olur. Büküm miktarını biraz azalmasına yol açabilir.
Merserizasyonun uygulanışı;

Gergin haldeki materyal NaOH ’dan geçirilir. Lifler daha sıkı sarıldıklarından dolayı mukavemetin artmasına yardımcı olurlar. Kostik sayesinde lifler şişer ve ip yüzeyi düzgünsüzleşir. Bunun sonucunda ip parlaklığı artacaktır. Liflerin hidrofilitesi dolayısıyla boya alımı artar.



4- GLASAJ:

Glase ipliklere uygulanan bu yöntemin esası dikiş ipliliğinin nişasta çözeltisinden geçirilmesidir. Parlatmada da denir. İpliğe dolgunluk ve parlaklık kazandırılır. Boyamadan sonra çözeltiden geçirilir. Sıkılarak ipe emdirilen fazla çözelti materyalden bu sayede uzaklaştırılır.
Yorgan, düğme dikiminde ve ilik açmada kullanılır.



5- MUMLAMA:

Bazı kaynaklarda mumlama ile yağlama aynı başlık altında anlatılmasına karşın kullanılan malzeme farklı fakat amaç aynıdır.
Parafin veya silikonlu madde uygulama işlemidir. Bütün dikiş ipliklerine uygulanabilir.
Amaç;
Dikiş işlemi sırasında sürtünmeyi azaltmaya yönelik bir işlemdir. Dikiş iğnesinin fazla ısınmasını önlemek için uygulanır. Yaka kumaşı üretiminde kullanılır.








6-YAĞLAMA (GLASAJ-LUPLÜKASYON):

Sarım ve bobinden sonra dikilecek kumaşa ulaşıncaya kadar birçok fiziksel olaylarla karşılanır. Bunların başında sürtünme ve gerilim dirençleri gelir.
Yağlamanın amacı;

1- Sürtünmeye karşı önlem. İplerin dış yüzeyleri sürtünme direncine karşı kayganlık sağlamak amacıyla parafin veya benzeri maddelerle izole edilir. Bu maddeler bir yandan da kesikli liflerden oluşan lif uçlarını gövdeye yapıştırır.

2- Gerilim direncine karşı. Esneklik ve direnci artırır. Ayrıca bu maddeler
giysi üzerinden uzaklaştırılmalı.

3- Dikiş iplikleri dikiş yeteneğini arttırmak.

4- Yüksek hızlarda hatasız dikiş elde etmek içindir.

5- Dikiş iğnesi her cm yaklaşık olarak 15 kez ileri geri hareketinden dolayı iğne ısısı yükselir. Dikiş görünümü bozulur ve iplik kopuşları meydana gelir. Böylece ağır bir kullanımda ipin direncini düşürür.


EK YAĞLAMA:

Ek yağlama bazı durumlarda yapılır ve faydalı olabilir. Dikimi zor materyallerde iplik, germe tertibatının geçtikten sonra iğneye yakın yerden ilave olarak yağlanır.
En uygunu dikiş başlığına takılan içinde iki yağlanmış keçe yastık bulunan ve kutu biçiminde bir araçtır.
Diğer yöntem ise dikiş ipliklerinin sarılmış olduğu bobinleri yağ dolu kovalara batırmak suretiyle uygulanan yöntemdir. Bu yöntemle yağ sarfiyatı yüksek olmaktadır.
Sonuçta kumaş lekelenebilir. Çalışma zorluğu ortaya çıkacaktır. Yağ çabuk yana bilen bir madde olduğundan dolayı aynı zamanda tehlikelidir de.


ATÖLYEDE EK YAĞLAMANIN SAKINCALARI:

İplik üreticileri ek yağlama işlemi özel durumlar dışında önerilmez. Çünkü elle yağlama kumaşa leke yapabilir veya kumaş boyasıyla reaksiyona girebilir.



7- AVİLAJ:

Avilaj, ipliğin pişirilmesi, ağartılması, boyama sırasında kaybetmiş olduğu yumuşaklığı tekrar kazandırmak amaçlı bir bitirme işlemidir.
Avilaj işleminin uygulanması sırasında süt asiti veya formik asit ilave edilir. Son durulama işleminde yapılır.
Sentetik veya rejenere selüloz kesikli elyafların bükümünden önce gördükleri işleme ise ara avilaj denir.



































SONUÇ:

Uygulanan bitim işleminden beklenen özellikler aşağıda belirtilmektedir.

- İpliğin iğne gözünden geçişini engellememeli

- İpliğe kayganlık sağlamalı

- Dalgalanmaları engellemeli

- Havlanmaya yol açmamalı

- Yüksek ısılara dayanıklılığı sağlamalı

- Hızlı üretim sırasında uygulanabilir olmalı

- Dikiş işleminden sonraki kaliteyi bozmamalı

- Boşa zaman ve masrafa neden olmamalı.