GİRİŞ
Poliester lifleri, yaşam tarzı göz önüne alındığında temizlik kolaylığı, yüksek mukavemet, yüksek yıpranma dayanımı, mükemmel ısı dayanımı, çabuk kuruması, kırışmaması ve estetik özellikleri gibi çağdaş gereksinimlere cevap verebilecek niteliklere sahiptir.
Poliesterin üstün niteliklerinin keşfinden sonra ilk defa 1950’lerde dünya pazarına girmiştir ve çok uluslu şirketler, bu büyük, yeni pazarda hizmete başlamışlardır. İstatistikler; dünya iplik üretimi içerisinde sentetiklerinin payının giderek artmakta olduğunu bizlere açıkça göstermektedir. 1960 yılında 12 milyon ton olan dünya iplik üretimi 2001 yılında bu rakamı beşe katlamış durumdadır(60 milyon ton). Bunun içerisinde sentetiklerin %60 gibi büyük bir paya sahip olduğu görülmektedir. (Yener Rakıcıoğlu, 2001)
İplik geliştirildikçe kullanım alanları genişledi ve yeni gelişmeler için talepler ortaya çıktı. Bunları karşılayabilmek amacıyla çeşitli araştırmalar ve geliştirmeler yapıldı ve bir çok yeni ürün elde edildi. Bu ürünlerin arasında en başarılı örneklerden biri katyonik boyanabilir poliester elyafıdır. Bugün ise sağladığı avantajlardan ve moda taleplerinden dolayı oldukça fazla kullanıma sahiptir.
Poliester liflerinin boyanmasında en önemli boyarmadde grubu dispers boyarmaddelerdir. 1950’li yıllarda yüksek sıcaklıkta boyama yapmayı mümkün kılan makinelerdeki gelişmeler yüksek yaş haslıklarının elde edilebilmesi, çok yüksek ışık haslığına sahip dispers boyalar için önemli bir talep artışına neden olmuştur.
Poliester lifi kristalin yapısında olduğu için, bu lifi boyayabilmek; ancak yüksek sıcaklık veya carrier (taşıyıcı) ile mümkündür. Ayrıca yüksek haslıklar elde etmek için ek işlemler yapmak gerekmektedir. Bu yüzden maliyet yüksektir. Ayrıca kullanılan kimyasallar çevreci değildir. Günümüzde yapılan çalışmalarda, ekonomik ve ekolojik olarak boyamanın nasıl yapılabileceği araştırılmaktadır.
Klasik yöntemle poliester liflerini boyadıktan sonra yüksek haslık değerleri elde etmek için redüktif yıkama yapmak gerekmektedir. Klasik yöntemle poliesterin boyanması asidik ortamda yapılabilmektedir. Fakat redüktif yıkamalar alkali ortamda yapılabilmektedir. Bu yüzden boyamadan sonra banyonun boşaltılması gerekmektedir. Bu da ek bir maliyet getirir. Bu yüzden kimyasal üreticileri asidik ortamda redüktif yıkama yapabilen kimyasallar geliştirmeye çalışmaktadırlar. Böylece redüktif yıkamaları boya banyosu içinde yapabilen kimyasallar geliştirmeye çalışmaktadırlar. Böylece redüktif yıkamaları boya banyosu içinde yapılabilme imkanı doğmaktadır. Başka bir araştırma ise boyamayı alkali ortamda gerçekleştirmektir. Alkali ortamda yapılan boyamalar sonunda redüktif yıkamaya gerek kalmamaktadır.
1.1. Poliester Lifleri
Bu gün için dünyada üretilen liflerin büyük bir kısmı ve ülkemizde üretilen liflerin tamamı teraftalik asit (veya bunun dimetil esteri) ve etilen glikolden elde edilen polietilenteraftalat (PET) esaslıdır.
1.1.1. PET’ in Elde Edilmesi
PET esaslı poliester, bugün için dimetilteraftalat veya teraftalik asit ile etilen glikol veya etilenoksit monomerlerinin polikondasyonu sonucu elde edilebilmektedir. Buna göre, PET üretimi için, halen uygulanan dört yöntem vardır:
.................................................. .................................................. .................................................. .................................................. .................................................. .................................................. .................................................. .................................................. .................................................. .................................................. .................................................. .....................
2. POLİESTER LİFLERİN FİZİKSEL ÖZELLİKLERİ
....
....
...
3. POLİESTER ELYAFININ KİMYASAL ÖZELLİKLERİ
.......
.......
......
4.POLİESTER ELYAFININ BOYANMASI VE TERBİYE İŞLEMLERİ
4.1. Poliester Mamullerinin Ön Terbiyesi
....
....
4.2. POLİESTER ELYAFININ BOYANMASI
...
....

4. TEKSTlL TERBIYE IŞLEMLERİNİN NEDEN OLDUĞU ÇEVRE YÜKÜNÜ AZALTMADA ALINABİLECEK ÖNLEMLER VE OLASI STRA-TEJİLER
...................
............
.............

__________________