Güneş Fırtınası

SAMSUN · 09-12-2007

Güneş Fırtınası
Ömer A. ERGİ
2000 yılının Ocak ayı sonlarıydı. Dünyadan 1,5 milyon km ötede bulunan NASA'ya ait ACE isimli uzay araştırma aracı aniden korkunç bir radyasyon bombardımanına tutuldu. Bu bombardıman o kadar yoğundu ki, uzay aracının bütün elektronik tertibatı tahrip oldu. Hâdisenin tespit edilmesinden 30 dakika sonra, dünyanın manyetik alanı bu parçacık bombardımanıyla karşı karşıya geldi. Dünyamızı koruyan manyetik alan bu güçlü çarpışmadan ciddi bir şekilde etkilenmişti. Bu parçacık yağmuru, her 11 senede bir Güneş kabuğunda gerçekleşen patlamalar sonucu meydana gelmişti. En son 1989'da meydana gelen Güneş fırtınasında, Galaxy IV isimli uydu hasar görmüş ve Kuzey Amerika'da bulunan bütün çağrı cihazlarının % 80'i bozulmuştu. Aynı fırtına esnasında, Hydro-Quebec elektrik santralleri de zarar görmüş ve Amerika'da 6 milyon insan elektriksiz kalmıştı. Yine bu hâdisede yüksek irtifada seyahat eden Concord uçaklarında, 5 sefer sarı alarma geçilmiş, yolcuların, yoğun radyasyon yağmuruna tutulmalarına ramak kalmıştı. Fakat günümüze kadar, güneş fırtınalarından en büyük zararı görenler uzay araçları olmuştur. Fırtınaların, uzay araçlarına çıkardığı son fatura 550 milyon dolar.
1989'dan beri dünyamızın yörüngesinde dolaşan uydu sayısı altı katına çıkmış durumda. Sayıları 600'ü geçen bu uydular, modern toplum için büyük önem taşımaktadır. Meselâ, iletişim hizmetleri, hava trafiği kontrolu, plastik kart servislerinden, bütün "com" bağlantılarına kadar bir çok işlem, bu uydular sayesinde yapılmaktadır. Durum böyle olmasına rağmen, ekonomik ve benzeri sebeplerle bu uyduların sadece birkaçı koruma kalkanlarıyla donatılmıştır.

Güneş'in Mesajı
Colorado Üniversitesi'nden astrofizik uzmanı Daniel Baker, Güneş kabuğunda meydana gelen bu dengesizliklere en büyük sebebin manyetizm olduğunu söylüyor. Baker, buna ilâveten "manyetik alanları kim kontrol altında tutuyorsa, Kâinatı da O idare ediyor" diyor. Elbette bu cümlenin altında, adı açıkça telaffuz edilmeyen, fakat kâinata dilediği gibi tasarruf eden bir kudretin varlığı yatıyor. Peki Güneş'in her 11 senede bir böyle bir gazaba gelmesinin sebebi ne?

Güneş, dünyamız gibi sert bir kabuğa sahip olsaydı, manyetik alanı da, dünyada olduğu gibi simetrik çizgiler halinde olacaktı. Fakat astrofizik yapısı sadece gazlardan meydana gelmiş olan Güneş, kendi etrafında dönerken, ekvator bölümünde bulunan gazlar diğer bölgelere nazaran daha hızlı dönmekte ve Güneş'in sahip olduğu manyetik alan bir "lastik" gibi çekiştirilmektedir. Şiddetli baskı altında kalan manyetik alanda zaman zaman bölünmeler meydana gelmektedir. Bu bölünmeler farklı ısılara sahip manyetik gaz alanları meydana getirmekte ve güneş lekeleri oluşturmaktadır. Zamanla zıt kutuplarda ve farklı ısılarda olan bu alanlar karşı karşıya gelmekte ve büyük miktarda manyetik enerji salgılanmasına sebep olmaktadır. Dolayısıyla bu hâdise Güneş kabuğundan uzaya milyonlarca ton ağırlığında radyoaktif maddenin, dev alevler şeklinde püskürtülmeyle yaşamaktadır.

Âlemlerin Rabbi tarafından dünyamızın etrafına âdeta bir kılıf gibi geçirilen manyetik alan, bizleri ve diğer canlıları, Güneş ve uzayın derinliklerinden gelen her türlü radyoaktif ışınlara karşı koruyan bir kalkan vazifesini üstlenmiştir. Tabii bu koruma dünyanın dışına atılan uydular için geçerli olmayabilir. Bize ulaşan son fırtına o kadar şiddetliydi ki, dünyanın manyetik alanı bu baskı altında uydu yörüngelerinin arkasına kadar geri itilmişti. Güneş'in püskürttüğü ultraviole, X ışını ve elektrik yüklü parçacık bombardımanına karşı müdafaasız kalan uydularda büyük hasar meydana geldi. Fakat hâdisenin sevindirici yönü, o anda dünya yörüngesinde bulunan uzay araçlarının hiç birinde astronot olmamasıydı.

Gelecek Fırtınalarda Neler Olabilir?
Uydular
Enerji yüklü Güneş parçacıkları yörüngede bulunan 600 uydunun elektronik cihazlarını yakarak uyduları kullanılmaz hâle getirebilir. Uçaklar
Uçak yolcuları, âdeta arka arkaya birçok defa röntgen filmi çektirmiş gibi, X ışınına maruz kalabilirler.

Elektrik trafoları
Bombardımana maruz kalan dünyanın manyetik alanı, yüksek elektrik akımına sebebiyet vererek trafoları patlatabilir.

Radyo transmisyomları
Radyoaktif parçacıkların akımı, kontrol merkezleri ile uydular arasındaki iletişimi etkiliyebilir. Uzay araçları
Yoğun Güneş radyasyonu atmosferin ısınmasına, dolayısıyla genişlemesine sebep olur ve bu genişleme tüm uydu ve uzay araçlarının yörüngelerini etkileyerek düşmelerine neden olabilir.

Tabii bütün bu tahminlerin neticesi, Güneş fırtınasının şiddetine göre değişebilir. Yukarıda izah edildiği gibi dünyamız manyetik alan, atmosfer, ozon tabakası ve belki daha bilemediğimiz nice zırhlar ile Kudret-i İlâhî tarafından muhafaza edilmiş. Fakat insanoğlu fıtratı itibarıyla bu alanın dışına taşmaya kararlı. Merak, kolaylık ve daha rahat olma arzusu, insanı çeşitli tehlikelerle karşı karşıya getirebiliyor. Fakat burada önemli olan husus, Kâinat'ı keşfetme yeteneğiyle yaratılmış olan insana, bunun için rahat hareket etme zemininin de verilmiş olması. Ya Güneş patlamalarının şiddeti çok daha fazla olsaydı! Bizi yaratan ve yaşatan Merhamet Sahibi'ne her an şükretsek değer!